Soms zijn het de kleine dingen die tot grote conclusies
kunnen leiden. Een gebaar, of een paar op het eerste gezicht onbeduidende
woorden maken vaak een wereld van verschil. Dat was weer eens duidelijk te zien
in de afgelopen week, tijdens het bezoek van Merkel in Sochi waar ze de gast
was van President Vladimir Poetin. In de laatste jaren is Merkel niet vaak
de gast van de Russische president geweest. Maar nu was het toch weer eens zo
ver. Als we naar de persverklaringen kijken die na afloop werden afgegeven, zou
je kunnen concluderen dat het een vrij onbeduidend bezoek is geweest. Geen
grote beslissingen, en geen grote plannen.
Toch kon President Poetin glimlachen, want het feit
alleen al dat de Duitse regeringsleidster langs kwam, was een overwinning op
zichzelf. Dat had nog maar een paar jaar geleden veel problematischer gelegen.
Het was immers Merkel, op Amerikaanse orders, die het conflict in de Oekraïne
opstookte, en daarmee een oorlog veroorzaakte. Het was ook Merkel, en de rest
van de Duitse elite, die Rusland het hardste aanviel toen de Krim besloot zich
bij de Russische Federatie aan te sluiten, en Moskou de vrije republieken in de
Donbass steunde. De roep om sancties uit Washington werd het ijverigste gehoor
gegeven in Berlijn en Parijs. Merkel was er van overtuigd dat Poetin
uiteindelijk zou inbinden.
Maar dat was een misrekening. Poetin is geen centimeter
opzij gegaan, en intussen zijn de tijden veranderd en de wereld ook. We zijn
een paar jaar verder, en uit vele cijfers blijkt dat vooral Duitsland grote
verliezen lijdt als gevolg van de sancties tegen Rusland. Duitse bedrijven,
waaronder bijvoorbeeld ook de Hamburgse haven, klagen steen en been over de
misgelopen orders en de financiële verliezen. Ook Frankrijk, en andere Europese
landen kampen met dit probleem. Toch durft geen van de zogenaamde
regeringsleiders het aan om openlijk te zeggen dat de sancties maar moeten
worden afgeschaft.
Men weet dat het doel van de maatregelen nooit gehaald
zal worden. De Krim zal altijd onderdeel van Rusland blijven. In de afgelopen
week is de nieuwe brug tussen het schiereiland en het Russische vasteland
geopend, een miljoenen project dat de discussie over de status van de Krim
voorgoed afsluit. Ook is het duidelijk dat Rusland de republieken in de Donbass
zal blijven steunen. De sancties zullen dat nooit meer veranderen. Dat weet
Merkel, en dat weten ook de andere Europese leiders. Maar omdat Amerika aan de
sancties wil vasthouden zit men in een moeilijke positie. Dus blijft men
tandenknarsend de verliezen accepteren. Maar er wordt intussen wel koortsachtig
naar een soort uitweg gezocht.
Het bezoek van Merkel aan Rusland was daar onderdeel van.
Merkel heeft Trump er niet van kunnen overtuigen om de atoomovereenkomst met
Iran in ere te houden, dus probeert ze heel voorzichtig wat steun van Poetin te
krijgen. Dat moet heel voorzichtig gebeuren, want de Amerikaanse meesters
hebben in Duitsland natuurlijk het laatste woord. Daarom lijkt het op het
eerste gezicht ook dat het bezoek niets heeft opgeleverd. Maar Poetin zal zeker
herhaald hebben dat er pas wat in de Oekraïne kan veranderen als de Minsk
Akkoorden zijn uitgevoerd, die steeds door Kiev worden geblokkeerd. Kleine aanzetten
tot verandering op andere terreinen waren er wel. Merkel sprak zich uit voor
een politieke oplossing in Syrië, en dat is precies het beleid waar Rusland
steeds aan vast heeft gehouden. En Poetin maakte ook bekend dat Duitsland het
Noord Stream II gasproject zal steunen. Ook een belangrijk punt voor Moskou.
De Russische President zei verder dat hij er begrip voor
had dat Duitsland haar relatie met Washington niet verder onder druk kan
zetten. Daarmee gaf hij aan dat achter de schermen veel meer is gebeurd en
gezegd dan openlijk kan worden toegegeven. Poetin weet natuurlijk dat een
gesprek met Merkel een indirect gesprek met Amerika is. Hij houdt hier rekening
mee maar zal nooit de pogingen opgeven om wat meer ruimte tussen Europa en
Amerika te creëren. Het zijn allemaal kleine zetten in een heel groot spel.
Maar Moskou ziet iedere dag hoe de Europese leiders steeds meer gefrustreerd
raken over de beslissingen van Trump. Deze frustratie kan op den duur precies
de opening zijn waar Rusland naar zoekt.
Kan Duitsland op termijn steeds meer richting Rusland
ontwikkelen? Het antwoord op deze vraag is dat zo’n draai uitgesloten is.
Duitsland kan zonder Amerika geen onafhankelijke besluiten nemen. Maar de
Duitse frustratie over de huidige gang van zaken wordt natuurlijk ook door
andere Europese landen gezien, die wel wat meer bewegingsvrijheid hebben. Zo
was deze week de Franse president te gast in Rusland. Al deze zaken zullen op
de lange duur problemen voor Washington gaan opleveren. Poetin heeft geen haast
en kan het spel rustig uitspelen.
Er is intussen al veel gewonnen, want nog maar een paar
jaar geleden wilden de Europese leiders nauwelijks met Poetin, die als dictator
werd neergezet, spreken of onderhandelen. Men volgde blindelings de Amerikaanse
poging om Rusland te isoleren. Nu staan dezelfde figuren in de rij om naar Rusland
te mogen afreizen. Een wereld van verschil dus. Dit alles staat de Amerikaanse
plannen voor een grote oorlog tegen Rusland niet in de weg, omdat Europa
uiteindelijk altijd de bevelen uit Washington zal opvolgen. Maar we zien wel
wat barsten in de dikke glasplaat die Amerika tussen Europa en Rusland heeft
opgetrokken. Het zijn precies die barsten waar het Poetin om te doen is.
In tegenstelling tot Amerika wil Rusland geen oorlog.
Poetin streeft naar een wereld waar landen hun eigen beslissingen kunnen nemen
zonder druk van buitenaf. Deze druk komt meestal van de Amerikanen, en daar wil
de Russische President een einde aan maken. Hij probeert nu heel langzaam en
voorzichtig steun voor zijn plannen te verwerven. Het is een spel dat Poetin
als geen ander beheerst. Het zal interessant zijn om in de komende tijd de
verschillende zetten te blijven volgen. Als de Amerikaanse leiding nog meer aan
stabiliteit verliest, en dat is zeker niet uit te sluiten, stijgen Poetin’s
kansen van slagen. Wordt vervolgd dus.
