Het nieuws over Rusland dat we in de
gangbare media zien is over het algemeen slecht en doorspekt met westerse
propaganda. Volgens het westen kan er in Rusland immers niets goeds gebeuren.
Alles wordt in het negatieve getrokken, en er is zelfs een NOS correspondent
die hoogst persoonlijk probeert om de voorwaarden voor een oorlog tussen
Rusland en het westen te scheppen. Wat er op positief gebied in Rusland gebeurd
wordt angstvallig geheim gehouden of genegeerd. Dat zou de beeldvorming kunnen
schade. Reden te meer om verder te kijken dan deze door Washington
geïnspireerde oorlogshitsers, en een stukje van het ware Rusland te laten zien.
Het is geen geheim dat de Tweede
Wereld Oorlog een enorme impact heeft gehad op Rusland, toen nog de Sovjet
Unie. Na de Duitse invasie in juni 1941 werden grote delen van het land door de
Duitsers ingenomen, en vonden de grootste veldslagen van de oorlog op Russische
bodem plaats. We kennen allemaal de verhalen van de hevige gevechten in
ondermeer Stalingrad, Leningrad, voor Moskou en in Kursk. Nadat de nazilegers
verslagen waren, werd pas duidelijk hoe groot de verliezen waren geweest. Meer
dan 26 miljoen mensen, zowel soldaten als burgers, kwamen in de Sovjet Unie om
het leven. Het aantal kan zelfs nog hoger liggen, maar zeker is wel dat geen
enkel ander land zoveel mensen heeft verloren.
Na de oorlog was het niet mogelijk om
alle gevallen soldaten van beide kanten terug te vinden. Rusland is een erg groot
land en de gevechten hadden zich vaak in afgelegen gebieden afgespeeld. Op
plekken waar normaal gesproken bijna nooit iemand komt. Daar kwam nog bij dat
de vernietiging van de oorlog zo groot was geweest dat er geen middelen waren
om alle gevallenen op te sporen. Waar het kon gebeurde het, maar waar het niet
mogelijk was bleven de soldaten achter waar ze waren gevallen. Een andere
mogelijkheid was er gewoon niet. De middelen ware te weinig en de aantallen
veel te groot.
In de laatste jaren is daar echter
verandering in gekomen. De Russische regering geeft het opsporen van de
gevallenen voorrang en er ontstaan steeds meer en betere soldatenkerkhoven.
Maar het is niet alleen de staat die zich hier mee bezig houdt. Als het weer
enigszins meewerkt, trekken grote groepen jongeren de voormalige slagvelden op
om naar vermisten en vergeten soldaten te zoeken. Zowel jongens als meisjes
gaan er op uit om dit moeilijke, maar gelijktijdig ook waardevolle werk te
doen. De vrijwilligers noemen zichzelf “gravers’, en gewapend met
metaaldetectors en spaden trekken ze ten strijde. Niet uit nieuwsgierigheid of
avontuurzucht, maar omdat ze het belangrijk vinden dat de soldaten na meer dan
70 jaar toch nog een graf krijgen. De jongeren voelen zich persoonlijk sterk
verbonden met de generatie die in de oorlog vocht en zo veel heeft geleden.
Iedereen die de steppen en wouden van
Rusland een beetje kent weet dat dit graafwerk geen gemakkelijke taak is. De
gravers bouwen provisorische kampen bij de slagvelden en gebruiken die als basis
om op onderzoek uit te gaan. In sommige gebieden is de grond keihard en in
andere drassig en vol met waterkuilen. Het zijn precies die kuilen waar nog
veel gevallenen worden gevonden. Met een kleine pomp en een brandslag wordt het
water uit de kuilen, wat vaak oude granaattrechters zijn, gepompt, waarna het
geploeter in de modder kan beginnen. Natuurlijk worden er niet alleen soldaten
gevonden, maar vaak ook wapens en munitie. Het werk is dus zeker niet zonder
gevaar. De gravers trekken zich hier weinig van aan. Zo lang het licht is
blijven ze zoeken, en in de avond keren ze terug naar het kamp voor een bord
hete soep of stamppot. In de avonduren wordt er dan gitaar gespeeld en gezongen
bij het kampvuur. Ondanks het toch vaak treurige werk lachen de gravers veel en
maken een tevreden indruk. Ze zijn gewoon overtuigd van wat ze doen.
Als er menselijke resten worden
gevonden, worden die zo goed mogelijk geborgen. Dan begint de volgende
zoektocht; uitvinden wie de soldaat was. Alle soldaten zowel de Duitsers als de
Russen droegen een identificatie bij zich. Bij de Duitsers waren dit kleine
ovale koperen plaatjes waarop de naam, het onderdeel en het legernummer stond
vermeld. De soldaten van het Rode Leger hadden kleine kokertjes. Daar in bevond
zich een papiertje met alle gegevens. Als de gravers een identificatie plaatje
of kokertje vinden, wordt dit als een overwinning gevierd. Deze zogenaamde
“medaillons’ zijn immers de sleutels die de gevonden soldaten kunnen
identificeren.
De Duitse plaatjes zijn meestal vrij
makkelijk leesbaar, en ook het papier in de Russische kokertjes heeft het
verrassend vaak overleefd. Heel voorzichtig wordt het vochtige papier
uitgerold, en plotseling staan daar alle gegevens die men nodig heeft. Dit
blijft altijd weer een wonderbaarlijke gebeurtenis. Een klein vodje papier dat
in een kokertje 70 jaar in modder en water heeft overleefd. De gegevens worden
dan vergeleken met de verlieslijsten in de computer, en als alles klopt wordt
er contact opgenomen met achtergebleven familieleden. De vermiste heeft zijn
naam en zijn achtergrond terug. In steeds meer Russische steden zie je op
begraafplaatsen nieuwe soldatengraven. Dat is het resultaat van het harde werk
van de gravers.
Natuurlijk zijn er ook “piraten’ die
op eigen houtje op zoek gaan en vaak uit zijn op oude wapens en andere
trofeeën. Dat is eigenlijk verboden, maar moeilijk tegen te houden. Toch zijn
deze zogenaamde “zwarte” gravers net zo verantwoordelijk en secuur als de
anderen, als het gaat om het bergen en identificeren van gevonden soldaten. Ze
zien dat als een ereplicht. Er wordt door alle gravers ook geen verschil
gemaakt tussen de gevallen. Naast Russische en Duitse soldaten worden er ook
andere nationaliteiten gevonden. Maar alle vondsten worden met hetzelfde
respect behandeld. Het werk in een vaak koude en natte omgeving is verre van
eenvoudig, en natuurlijk komen er ook regelmatig explosieven te voorschijn, die
aan de autoriteiten worden overgedragen. Een bepaald gevaar speelt dus altijd
op de achtergrond mee.
Ook daar trekken de gravers zich niets
van aan. Zoals een van hen zei: “De oorlog is pas echt afgelopen als de laatste
soldaat zijn naam terug heeft.” Precies daar hebben ze alles voor over. Ook dit
is het Rusland van Vladimir Putin. Of het westen het nu wil zien of niet.
