Als er een bijzondere herdenking op
het programma staat hebben de media de neiging om groot uit te pakken. Er
worden live uitzendingen gemaakt, documentaires geproduceerd en krantenstukken
geschreven. Op het eerste gezicht zou je dit toejuichen. Maar als je wat verder
kijkt, en een beetje op de hoogte bent van wat er in de Tweede Wereld Oorlog is
gebeurd, zie je al snel dat men het met de waarheid niet zo nauw neemt. Er
worden fouten gemaakt die op domheid berusten, feiten worden verdraaid en er
wordt glashard gelogen. Vorige week werd herdacht dat de Februaristaking 75
jaar geleden was begonnen. Ook nu weer waren de media volop in actie. Laten we
in een kort overzicht eens kijken hoe men in de verschillende programma’s en
krantenartikelen met het verhaal van de staking is omgegaan.
Comité
We kunnen dit overzicht het best
beginnen met het jaarlijkse krantje dat door het herdenkingscomité wordt
uitgegeven. In dit krantje kunnen we al meteen de trend van de laatste jaren
bespeuren, want de illegale CPN wordt niet genoemd als organisator van de
staking. We zien dan gelijk de methode die men gebruikt om dit feit te
verdoezelen. Men concentreert vooral op individuele mensen die bij de staking
betrokken waren. Insiders weten dan meteen dat dit communisten waren, maar voor
anderen, en zeker voor de huidige generaties is dat er niet uit te halen. Er
wordt dus een beeld geschetst van individuele helden die allemaal een grote
bijdragen hebben geleverd. Op zich klopt dat natuurlijk, maar als deze mensen
niet vanuit een organisatie hadden gewerkt en de beschikking hadden gehad over
een partijapparaat was het organiseren van de staking veel moeilijker geworden
en waarschijnlijk zelfs onmogelijk geweest.
In voorgaande jaren stonden achter in
het krantje altijd de namen van de donateurs afgedrukt. Hier was bij een aantal
nog altijd te lezen dat ze oud CPN leden waren. Dit jaar zijn de namen uit het
krantje verdwenen en zijn ze alleen nog op internet op te zoeken. Dat zullen
natuurlijk veel minder mensen doen. Zo verliest de krant weer een stukje
politiek gehalte. De redactie zal zeker zeggen dat er heel goede redenen zijn
voor de verandering. Maar het komt ze natuurlijk ook wel goed uit dat de krant
zo nog neutraler en dus leger wordt.
De Stakende Stad
Dan gaan we over naar de week voor de
grote herdenking. De TV makers begonnen hun Februaristaking campagne met een
nieuwe documentaire, met titel “De Stakende Stad”. Er werd vooraf gezegd dat
het reconstructie zou zijn van de staking en de dagen die er aan vooraf gingen.
Dat geeft het idee dat er een gedegen document zal worden neergezet, dat ook in
de komende jaren gebruikt kan worden. Niets is minder waar. Het gaat bijna een
uur lang over het betreuren van het feit dat er geen foto’s van de staking
zouden zijn. Het is inderdaad jammer dat er weinig beeldmateriaal is, maar men
vergat volledig dat er wel een foto is van stakende tramchauffeurs in de
Sarphatistraat. Zelfs de “deskundige” van het NIOD repte hier niet over.
Ook beweerde men dat van de mensen die
tijdens de grote razzia zijn opgepakt er geen namen bij de foto’s bekend zijn.
Men claimde een kleine doorbraak toen door een vergelijk met andere foto’s een
van de opgepakte mannen waarschijnlijk werd geïdentificeerd. Om het effect te
vergroten werd vergeten dat al jaren geleden een van de mannen op de foto’s
werd geïdentificeerd door een familielid. Hierover is toen uitgebreid
geschreven in Hert Parool. Dat paste natuurlijk niet in de dramatiek van de
film en werd dus weggelaten. Helaas was dit nog niet alles. Toen er werd
gesproken over de knokploegen die er voor de staking in de Joodse buurt waren
om de WA te weren, beweerde men dat het om volledig Joodse groepen ging. Dat is
niet waar. Ook veel arbeiders uit andere delen van de Amsterdam, zoals de
Jordaan en Kattenburg kwamen naar de Jodenhoek om bij de verdediging te helpen.
Juist deze samenwerking, die aangeeft dat de Joden niet alleen stonden, werd
niet genoemd. In feite werd door de documentairemakers gewoon weer gegeven wat
de Duitsers in der tijd ook zeiden; dat alleen de Joden geweld gebruikten. Dit
is niet zo maar een fout in de weergave, maar een opzettelijke verdraaiing.
Over wie de staking organiseerde zei de
documentaire helemaal weinig. Ook hier werd weer de methode van de individuele
mensen gebruikt. Alleen in een oud fragment dat was ingevoegd werd gezegd dat
communistische arbeiders naar de bedrijven in Noord trokken om die aan het
staken te krijgen. Verder werd de CPN en de leidende leden die betrokken ware
niet genoemd. Als we dit allemaal optellen kunnen we vaststellen dat de
documentaire een totale tijdsverspilling is geweest, en gelijktijdig een
gemiste kans. Wie echt meer wil weten kan beter naar een oude aflevering van
“De Bezetting” kijken die over de staking gaat.
Amsterdamse media
In de Amsterdamse media, Het Parool en
At5 werd wel op de juiste wijze aandacht aan de staking besteed. Er werd
duidelijk bijgezegd dat de CPN het initiatief had genomen, en dat dit inzet
doorslaggevend was geweest. Men besteedde ook veel aandacht aan het feit dat
het openbaar vervoer in Amsterdam een minuut stilstond op de dag van de
herdenking. Daarnaast kwam Het Parool met een verhaal over 4 stakers die nu
geïdentificeerd zijn en waarvan de belevenissen verteld kunnen worden. Hun politieke
keuzes werden hierbij niet achterwegen gelaten. Ook was er een overzicht van de
getuigenissen van Amsterdamse politiemensen die razzia’s voor de staking
meemaakten. We kunnen gerust zeggen dat de geschiedenis van de politie in
oorlogstijd een kwalijke schandvlek is, maar deze verhalen voegde toch wel iets
toe aan het begrijpen van de situatie aan de vooravond van de grote staking.
Ook de Joodse site Jonet had een goed
verhaal over de staking en over de organisatoren. Het vreemde was wel dat in dit
artikel de Amsterdamse haven als dynamo van de staking wordt neergezet, hoewel
het algemeen bekend is dat het vooral het personeel van de gemeentetram en
andere gemeentearbeiders waren die de staking hebben gedragen. Het geeft steeds
opnieuw aan dat de kennis over onderwerpen uit toch nog steeds recente
geschiedenis bij veel schrijvers maar zeer beperkt voor handen is. Op de
redenen hiervoor komen we later nog terug.
De herdenkingsuitzending
Het zwaartepunt van het mediaspektakel
rond de herdenking van 75 jaar Februaristaking lag bij de live uizending van de
herdenking donderdagmiddag op het Jonas Daniel Meijerplein in Amsterdam. Zo als
we al eerder schreven kwam hier ook een lid van het oranjegepeupel aan te pas.
Maar omdat deze persoon totaal niet van belang is zullen we hier verder geen
aandacht aan besteden. Dat heeft de NPO al genoeg gedaan. Op zich was het al
een stap vooruit dat de herdenking live werd uitgezonden, en wonderbaarlijk
genoeg werd er vrij eerlijk over de staking en het ontstaan er van gesproken.
Er was zelfs een nieuwe foto van de staking op het Raamplein opgedoken. Toch
zijn er wel een aantal kanttekeningen te plaatsen bij de uitzending.
Ondanks dat men wel toegaf dat de CPN
de drijvende kracht achter de staking was kon men het toch niet laten hier wat
koude oorlog commentaren aan toe te voegen. De neoliberale meesters van de NPO
laten natuurlijk niet toe dat er positief over de communisten wordt gesproken. En
ook deze keer kwam het naar voren schuiven van individuen er weer aan te pas.
Dat schijnt een algemeen doorgevoerde methode te zijn. Ook was er een
schrijfster die haar best deed om de rol van de CPN zo veel mogelijk te
verkleinen. Zo gaf ze aan dat het de Amsterdamse leiding van de CPN opdracht
gaf tot de staking zonder dat de landelijke leiding hier aan te pas kwam. Dat
is maar een halve waarheid. Natuurlijk was de Amsterdamse leiding de
hoofdorganisator, maar het bekende Staakt – Staakt - Staakt manifest was bijna
zeker door Lou Jansen geschreven, en hij was lid van het Driemanschap, de
landelijke leiding van de CPN.
Ook kwam aan de orde dat er in de
jaren na de oorlog aparte herdenkingen waren van de staking; een kleine
herdenking in de ochtend door de gemeente en de grote herdenking in de middag
georganiseerd door de leden van de CPN. Dit was tot midden jaren 60 de
praktijk. Er werd gesuggereerd dat dit vooral kwam door de houding van de CPN.
Maar op zich was de rol van de gemeente tijdens de staking geen frisse
aangelegenheid. De Gemeente Amsterdam heeft er alles aan gedaan om de staking
te breken. Natuurlijk was dit mede op bevel van de bezetter, maar de gemeente
gaf maar al te graag gehoor aan de bevelen. Stakers werden bedreigd,
geïntimideerd en zelfs ontslagen. We zagen in een eerder artikel al dat de
gemeente een lijst van stakers voor deze doeleinden liet opstellen. Dat de CPN
dus niet veel voelde voor een gezamenlijke herdenking valt volledig te begrijpen.
Toch was het goed om de herdenking op
TV te zien en een ander pluspunt was de hoge opkomst. Ook de gedichten van Joost
Prinsen waren een prima toevoeging. Maar natuurlijk moest de NPO de herdenking
ook weer in een soort amusementsprogramma veranderen door iemand midden op het
plein “Sally met de Roomijskar” van Louis Davids te laten zingen. Op het liedje
is niets tegen, integendeel, maar dit was duidelijk niet de tijd en ook niet de
plaats. Dat dit niet is begrepen zegt iets over de geestelijke gesteldheid van
de programmamakers.
Als we zo al de bovengenoemde zaken
langs lopen kunnen we vaststellen dat de Nederlandse heersers, en hun
verlengstukken in de media, het nog steeds niet kunnen laten om de CPN aan te
vallen of eenvoudig weg dood te zwijgen. Men is nog steeds als de dood voor het
communisme. Een andere verklaring is er immers niet. Het spook waard dus nog
steeds door de geesten van de elite, en dat is maar goed ook. Het biedt hoop
voor de toekomst.
Een ander probleem is dat men er
duidelijk niet meer in slaagt om gebeurtenissen uit de Tweede Wereld Oorlog te
belichten zonder fouten en een verkeerde weergave van de feiten. Dat is een groot
probleem voor de huidige generaties die het allemaal zelf niet hebben
meegemaakt en dus afhangen van deze gebrekkige informatievoorziening. Daar komt
nog bij dat in het onderwijs op veel scholen zaken als de Holocaust niet eens meer
besproken worden omdat de docenten bang zijn voor discussies met leerlingen.
Ook dat is een groot gemis. Hoe kunnen we verwachten dat de huidige en de
komende generaties niet steeds dezelfde fouten maken, als we de feiten van wat
er is gebeurd niet op een behoorlijke manier doorgeven? De lessen zijn er
zonder twijfel, maar dan moeten die wel op een betrouwbare manier naar voren
worden gebracht. Als dit niet gebeurd moeten we niet verbaasd zijn als de
geschiedenis zich steeds blijft herhalen. Hoe hoog de prijs van dit alles kan
zijn weten we intussen maar al te goed, de vele oorlogsgraven spreken wat dat
betreft een duidelijke taal.
