Precies
35 jaar geleden, op 27 November 1978 ontstond de PKK, de Arbeiders Partij van
Koerdistan. De basis voor de beweging werd al wat eerder gelegd door jonge
Koerdische en Turkse revolutionairen, die het niet meer pikten dat de Turkse
linkse organisaties, waar ze lid van waren, de Koerdische kwestie niet serieus
namen. De revolutionairen, waaronder Abdullah Öcalan, vonden elkaar in linkse
studentenbewegingen en begonnen met een propagandacampagne om de Koerdische
zaak onder de aandacht te brengen en steun te verwerven. In November 1978 werd
de partij geboren op het eerste congres in Lice. Er waren 22 gedelegeerden op
het congres. Dat deze nu nog kleine organisatie tot een beweging van miljoenen
kon uitgroeien, zullen weinig mensen van het eerste uur hebben kunnen voorzien.
Maar er lag potentieel, dat was wel duidelijk.
In
die tijd was het Koerdische volk praktisch al geassimileerd door de Turkse
staat. Veel mensen waren vergeten dat ze Koerden waren. Er waren eerdere
opstanden geweest, maar die werden door de staat altijd in bloed gesmoord. De
leiders werden dan vermoord en de opstand ebde weg. Zeker zullen de Turkse
leiders ook gedacht hebben dat ze met de PKK hetzelfde konden doen. Ze hebben
dat ook constant geprobeerd, ook vandaag nog. Maar de PKK was niet als de
eerdere, meer nationalistisch aangelegde bewegingen. De PKK baseerde haar
ideologie op het wetenschappelijk socialisme en viel niet in de valkuil van
veel andere linkse bewegingen die zich tot een bepaalde stroming rekenden. De
partij nam de beste delen van de verschillende stromingen over en bouwde op
deze manier een programma dat dynamisch en vernieuwend was. En dit programma
begon tot de verbeelding van veel Koerden te spreken. De PKK groeide en werd de
Turkse staat een doorn in het oog.
De
staat gebruikte geweld om de beweging en haar aanhangers te bestrijden. Maar
dit vergrootte alleen maar de kracht van de beweging en ook de sympathie voor
de partij onder de Koerden. Tijdens de staatsgreep van 1980, toen de militaire
junta de macht overnam, vluchtte de meeste Turks linkse bewegingen naar Europa.
De PKK besloot in het Midden Oosten te blijven. De strijd tegen de assimilatie
en een vrij Koerdistan moest immers worden voortgezet. Deze strijd, die vooral
op een politiek democratische basis werd gevoerd, ging steeds meer levens
kosten. Leidende kaders van de PKK werden door de Turkse staat vermoord. Voor
de PKK was er nog maar een weg; een weg die al eeuwen de Koerdische
verzetsroute was geweest. Deze weg voerde de bergen in. Op 15 augustus 1984
begon de gewapende strijd tegen de Turkse staat en haar handlangers. Een strijd
die duizenden levens zou kosten, maar die het Koerdische volk van de ondergang
redde. Dat het Koerdische volk nu op kan staan voor haar rechten komt alleen
omdat de PKK met haar steeds groeiende leger van strijders deze rechten opnieuw
op de agenda plaatste. Vooral dat moet nooit worden vergeten.
De
strijd was bitter en bloedig en leidde er ondermeer toe dat grote aantallen
Koerdische dorpen werden vernietigd door het Turkse leger. Veel mensen werden
vluchteling in eigen land of vertrokken naar Europa als dit mogelijk was. Maar
de PKK bleef, zoals de partij vanaf het begin had besloten. Natuurlijk waren er
problemen en tegenslagen. De val van de Sovjet Unie bracht veel linkse
bewegingen aan de rand van de afgrond. Maar ook deze storm heeft de PKK
doorstaan. Vanaf 1993 probeerde de beweging, met Öcalan als architect, een
politieke oplossing te vinden. Er kwam een wapenstilstand, uitgeroepen door de
partijleiding. Het was de eerste van een hele serie. Maar de Turkse staat had
geen interesse en de rest van de wereld al even min. De Turkse staat zag veel
meer in een “vuile” oorlog tegen de Koerden, stuurde doodseskaders naar de
Koerdische gebieden en liet mensen verdwijnen. Maar ook dit kon de PKK niet
tegen houden.
Intussen
was de beweging enorm gegroeid, niet alleen in Koerdistan en delen van Turkije,
maar ook in Europa. Overal ontstonden Koerdische verenigingen, kranten,
tijdschriften en solidariteitsgroepen. Jonge revolutionairen uit Europa, vooral
jonge Duitsers, trokken naar de Koerdische bergen om in de guerrilla te
vechten. Zij zagen dat de PKK een dynamiek bezat die bij de meeste anderen
bewegingen ontbrak. Een ander hoogtepunt was het ontstaan van de Koerdische
satelliet zender Med TV, midden jaren 90. Nu hadden de Koerden een stem, een
stem die het verhaal van de strijd vertelde zoals de Koerden het beleefden. De
Koerdische kwestie werd wereldberoemd. Maar tegenstand was er natuurlijk ook.
De Turkse staat, als NAVO lid, hitste Europa tegen de Koerden op. Eerst in
Duitsland en later ook in andere landen werd de PKK verboden. Uiteindelijk
bleek dit verbod veel minder schadelijk dan gedacht. Steeds meer jongeren,
woedend over het verbod, sloten zich bij de beweging aan. Het aantal
verenigingen en partijkaders groeide enorm.
Tijdens
al deze ontwikkelingen gebeurden er nog twee opmerkelijke dingen. De PKK bracht
eenheid onder de Koerden. Andere Koerdische organisaties werden irrelevant of
verdwenen gewoon. De PKK leiding had altijd gezegd dat alleen eenheid de
overwinning kon brengen. Veel te vaak waren de Koerden tegen elkaar
uitgespeeld, en waren zo speelbaal van de vele vijanden geworden. De PKK liet
dit niet meer gebeuren. Ook het brengen van eenheid was een zware strijd, met
veel slachtoffers. Maar er was geen alternatief, en het werkte. Veel landen, en
ook de Turkse staat, al zou men het nooit toegeven, werden bang voor de PKK. De
massademonstraties, de hongerstakingen en de festivals waren fenomenen die in
het moderne Europa uitzonderlijk waren. Een tweede belangrijke stap, die door
Abdullah Öcalan zelf werd ontwikkeld, was de bevrijding van de Koerdische
vrouw. De Koerdische maatschappij was op zich vrij behoudend en conservatief,
en hierbinnen hadden de vrouwen weinig te vertellen. Dit werd nu anders. Jonge
vrouwen trokken nu ook naar de bergen en vormde vrouweneenheden waarmee ze
schouder aan schouder met hun mannelijke kameraden tegen het Turkse leger
vochten. Er ontstonden overal vrouwenbewegingen opgezet en in leven gehouden
door moedige vrouwen, en de emancipatie nam een enorme vlucht. Als de PKK iets
heeft bereikt is het wel de bevrijding van de Koerdische vrouw.
Het
jaar 1999 vormde in eerste instantie een zwart bladzijde in de geschiedenis van
de beweging. Abdullah Öcalan werd in Kenia ontvoerd door Turkse en andere
geheime diensten en naar Turkije overgebracht. Dit na een vredestocht door
Europa, waarin hij Italië, Rusland en Griekenland aan deed. Hij werd opgesloten
op het gevangeniseiland Imrali, waar hij nog steeds verblijft. Eerst kreeg hij
de doodstraf, later werd dit omgezet in levenslang. De Turkse leiders dachten
dat de ontvoering van Öcalan het einde voor de PKK zou betekenen. Zo was het in
het verleden immers met andere bewegingen gegaan. Maar weer hadden ze een
verkeerde inschatting gemaakt. De PKK viel niet uit elkaar, hoewel er gevallen
van verraad voorkomen. Maar deze kleine verraders, waaronder Osman Öcalan, de
broer van de Koerdisch leider, konden de beweging niet vernietigen.
Integendeel, de aanhang werd steeds groter, ook via de verschillende legale politieke
partijen. Newroz word nu massaal gevierd en de Turkse staat zag zich
uiteindelijk gedwongen om met Abdullah Öcalan over vrede te onderhandelen. Dit
leidde tot een nieuw initiatief en een nieuwe wapenstilstand in maart van dit
jaar. Helaas is het proces niet veel verder gekomen, en deed alleen de PKK
concessies. De Turkse staat blokkeert alleen maar, en speelt op tijd. De kans
dat men zich hierbij de vingers verbrand is groot. Men blijft de PKK
onderschatten, en vasthouden aan de politiek van ontkenning en vernietiging.
Maar een heel volk van 40 miljoen kun je niet zo maar vernietigen, en dat zal
ook niet lukken met de partij die het volk in de harten heeft gesloten. De
Turkse staat zal dit nooit begrijpen; het Koerdische volk is de PKK en de PKK
is het Koerdische volk. Dat is de kracht, en dat is ook de dynamiek.