donderdag 28 maart 2013

Nabeschouwing Newroz 2013: Is de Turkse staat klaar voor vrede?

Op zich is iedere Newroz een bijzonder moment, dat wordt omgeven door hoop op verbetering en vernieuwing. Maar we kunnen gerust stellen dat Newroz 2013 als een historische dag de geschiedenis in zal gaan. Al weken van te voren kwam er steeds meer informatie naar buiten over het ophanden zijnde vredesproces. Verschillenden Koerdische delegaties kregen de gelegenheid om de Koerdische leider Abdullah Öcalan te bezoeken in de gevangenis op Imrali, en kort voor Newroz werd bekend gemaakt dat op de grote dag Öcalan een nieuw vredesvoorstel zou doen. Eerder al waren er brieven geschreven aan de Koerdische vrijheidsbeweging in de bergen en in Europa. Deze brieven werden ook beantwoord en in de pers ontstond veel speculatie over plannen van de PKK om de wapens neer te leggen. Natuurlijk zaten daar ook veel geruchten tussen, maar dat er iets belangrijks stond te gebeuren was intussen voor iedereen duidelijk.

In Amed (Diyarbakir), de hoofdstad van Koerdistan, trokken meer dan 2 miljoen mensen naar het grote Newroz feest om de boodschap van Ocalan te horen. Op zich was alles al anders dan in voorgaande jaren. Er waren geen politie of leger provocaties en geen enkel Newroz feest werd dit keer verboden. Ook in Amed gebeurde dingen die een paar maanden eerder nog onmogelijk waren geweest. Achter het podium op het grote feestterrein was een stralende gigantische afbeelding van Abdullah Ocalan te zien. Ook waren er foto’s van andere gevallen helden van de Koerdische strijd. Er werd gewoon Koerdische gesproken en de vlaggen en symbolen van de PKK waren overal. In feite leek het als of Amed was bevrijdt. Natuurlijk was er ook spanning want iedereen wilde weten wat Ocalan in zijn verklaring zou zeggen. Toen de verklaring werd voorgelezen in het Koerdisch en het Turks viel de menigte stil. De vele geruchten en speculaties werden nu bewaarheid. Abdullah Ocalan riep op tot een onmiddellijk staakt-het-vuren. Dit zou op termijn gapaard gaan met de terugtrekking van de Koerdische strijders buiten de Turkse grenzen. Ocalan gaf aan dat er een nieuwe periode is aangebroken voor zowel Turkije en Koerdistan, als ook de rest van het Midden Oosten. Hij zei dat de wapens nu moeten zwijgen en de ideeën spreken. Met andere woorden een overgang van de gewapende strijd naar de politieke strijd. Zijn woorden werden met gejuich begroet.

Ook in Europa was er veel bijval en de Turkse premier Erdogan verwelkomde het initiatief. Maar hij kon zijn kleinzieligheid niet bedwingen en moest toch opmerken dat hij geen Turkse vlaggen had gezien in Amed. Erdogan heeft duidelijk genoeg nog wat moeite met de nieuwe situatie. Maar op zich heeft hij wel ruimte gegeven voor de gebeurtenissen van de laatste weken, en dat is al een belangrijke stap. Na de Newroz verklaring maakte de PKK op 23 maart bekend dat er nu een onmiddellijk staakt-het-vuren van kracht is. Maar de Guerrilla zal terugschieten als het Turkse leger aanvalt en ook zal er gebruik gemaakt worden van het recht op represaille. Dit alles valt onder het recht op zelfverdediging dat internationaal is vastgelegd. Wat betreft het terugtrekken van de strijders uit Turkije heeft de PKK aangegeven dat dit alleen zal gebeuren als de Turkse regering hier de faciliteiten voor beschikbaar stelt. Gebeurd dit niet, dan zal er geen sprake van terugtrekking zijn.

De stappen die nu zijn gezet door de PKK zijn niet nieuw. Sinds 1993 zijn er een aantal bestanden geweest en in 1999 werden ook de strijders uit Turkije teruggetrokken. Dat heeft toen veel strijders het leven gekost omdat het Turkse leger hen aan de grenzen opwachtte. Deze fout zal de PKK voor geen tweede keer maken. Er is duidelijk gezegd dat het Turkse parlement wetten zal moeten aannemen die een vreedzame en veilige aftocht mogelijk maken. Ook zal worden gekeken hoe het Turkse leger zich gaat opstellen in de komende tijd. Als er weer aanvallen en bombardementen volgen is dit een teken dat de Turkse staat de vrede opnieuw afwijst en dat men terug is naar af. Tot nu toe is het rustig gebleven, hoewel er wel oorlogsvliegtuigen boven de Koerdische stellingen in Kandil zijn gezien. Ook zijn er onbemande spionagevliegtuigjes waargenomen. Door de Koerdische strijders worden deze vluchten als een provocatie gezien en de situatie wordt scherp in de gaten gehouden.

De Koerdische zijde heeft getoond dat het bereid is om stappen te zetten, maar dan moeten er ook stappen van de andere kant komen. In het vredesplan van Ocalan staat dat er een aantal commissies gevormd moeten worden om het proces vorm te geven en te begeleiden. Veel van zijn voorstellen zijn eerder gebruikt tijdens vredesprocessen in Zuid Afrika en Noord Ierland. Het sleutelwoord hierbij is vertrouwen. Beiden zijden moeten voordurend stappen zetten die getuige van goede wil en de bereidheid om samen te werken. Als er genoeg vertrouwen is opgebouwd kunnen de werkelijke vredesonderhandelingen beginnen. Zover is het op dit moment nog niet. We staan nu pas aan het begin van het proces en het valt nog te bezien of de voortgang van de laatste maanden kan worden voortgezet. Op zich heeft de Turkse staat nog geen enkele concessie gedaan. Maar het heeft de stappen gezet door de PKK ook niet verhinderd of geblokkeerd. Dat is in het verleden wel anders geweest. Erdogan en de AKP geven nu ruimte, waarschijnlijk ook omdat ze zich gedwongen voelen door de situatie in Syrië. Het Koerdische deel dat door Syrië bezet wordt gehouden heeft zichzelf praktisch bevrijdt, en Turkije kijkt niet uit naar het ontstaan van weer een onafhankelijk deel van Koerdistan. Dat zou wel eens heel erg aanstekelijk kunnen werken op de Koerden in het deel dat Turkije bezet houdt.

Men moet dus wel iets doen om de boel nog enigszins in de hand te kunnen houden. Dit is een begin, maar het is niet voldoende voor een volwaardige vrede. Om echt tot vrede te komen moet de Turkse staat veel verder gaan en moeten de eisen van de Koerdische vrijheidsbeweging worden ingewilligd. Het zijn immers geen onredelijk eisen. Het gaat alleen maar om culturele en politieke rechten voor het Koerdische volk binnen de grenzen van Turkije. Verder zal er ook een verstrekkende democratisering van Turkije moeten plaatsvinden. Dit zijn allemaal basisrechten die international als de norm gelden. Turkije wordt dus niet gevraagd om uitzonderlijke dingen te doen. De komende weken en maanden zullen bewijzen hoe sterk de vredeswil van de Turkse staat is. Sommige tekenen stemmen optimistisch, maar er is nog een lange weg te gaan.

De PKK heeft de bal duidelijk bij de Turkse staat neergelegd. Het huidige staakt-het-vuren zal voortduren als het Turkse leger zich van aanvallen en bombardementen onthoudt. De strijders zullen zich terugtrekken als hiervoor veilige mogelijkheden worden geboden. Maar de wapens zullen pas echt worden neergelegd als blijkt dat Turkije bereid is om een politieke oplossing te accepteren en niet langer kiest voor de militaire optie. Erdogan heeft gezegd dat hij een commissie van wijze mannen wil opzetten in een poging om verder te komen. Dat is een stap, maar er moet nog veel meer gebeuren. Dit alles zal tijd kosten, en dat is ook juist. Snelle overeenkomsten zijn meestal slechte overeenkomsten omdat ze alleen over de grote lijnen gaan. Daar is de Koerdische kwestie veel te gecompliceerd voor. Het woord is nu aan Ankara. De wereld wacht af.

Naschrift: Zowel de Turkse staat als Europa hebben in de laatste dagen laten zien dat ze de vredesboodschap nog niet echt hebben begrepen. In Amed werden 70 mensen gearresteerd, inclusief functionarissen van de Koerdische BDP. Dit gebeurde tijdens een aantal politie invallen, voornamelijk in huizen. In Brussel werd Yilmaz Orkan gearresteerd, een bestuurslid van de Koerdische koepelorganisatie KON KURD. Hij stond op het punt een vliegtuig naar Tunesië te nemen om deel te nemen aan het Wereld Sociaal Forum. Hij is nu een van de vele Koerdische politici die in Europa worden vastgehouden. Politici die een rol moeten spelen in het vredesproces. Dit werpt de vraag op of Europa eigenlijk wel vrede in Koerdistan wil. Of heeft de Europese wapenindustrie te veel belangen bij de voortzetting van de oorlog? Dit laatste lijkt het geval.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten