De tragedie van Parijs; wie had de vinger aan de trekker?

De datum 9 januari 2013 zal niet snel vergeten worden door Koerden in het algemeen en aanhangers van de PKK in het bijzonder. Op die dag werden de Koerdische activisten Sakine Cansiz (Sara), Fidan Dogan (Rojbin) en Leyla Saylemez doodgeschoten in het Koerdistan Informatie Centrum in hartje Parijs. De brute moord schokte niet alleen de Koerdische gemeenschap, maar de hele wereld. De vrouwen werden van dicht bij een aantal keren in het hoofd geschoten. Ze moeten op slag dood zijn geweest. De lijken werden in de nachtelijke uren ontdekt nadat vrienden geen contact met de vrouwen konden krijgen. Toen de moord bekend werd verzamelden zich vele Koerden en anderen bij het gebouw om hun respect te betuigen en woede uit te spreken over wat er was gebeurd. Een Franse minister, die het kantoor bezocht om een beter beeld te krijgen, sprak van een duidelijke executie.

Onmiddellijk na het bekend worden van de moordpartij begon de speculatie over wie voor deze misdaad verantwoordelijk was. Voor de Turkse media en de Turkse regering was het een uitgemaakte zaak; het zou gaan om een ruzie binnen de PKK. Er zouden al langer spanningen zijn tussen groepen die de vredespolitiek van Abdullah Öcalan steunden en anderen die de strijd wilden voorzetten. Natuurlijk was er voor dit alles geen bewijs te vinden, maar dat hield de speculatie niet tegen. De Koerdische kant was er van overtuigd dat fascistische elementen binnen de Turkse staat verantwoordelijk waren voor deze politieke moorden. Maar Koerdische leiders zeiden wel dat niets werd uitgesloten en dat men eerst het onderzoek van de Franse politie wilde afwachten. In een verklaring veroordeelde de PKK de moorden en zei dat deze misdaad, gericht tegen het Koerdische volk en het vredesproces, niet onbeantwoord zou blijven.

De zaterdag na de tragedie demonstreerden Koerden uit heel Europa in Parijs en een paar dagen later waren er opnieuw grote massa’s op de been voor de begrafenisceremonies voor de 3 vrouwen, eerst in Frankrijk en later in Koerdistan. Al de ceremonies waren omgeven door PKK vlaggen en spandoeken. Op de kisten van Sakine, Fidan en Leyla lagen PKK vlaggen, die ook in Koerdistan niet werden verwijderd. De opkomst bij de verschillende ceremonies was zo enorm dat de autoriteiten het niet waagden om in te grijpen. De beelden gingen over de hele wereld en het is zelden voorgekomen dat politici, die het slachtoffer waren geworden van een politieke moord, met zo veel waardigheid door het volk zelf werden begraven. In deze dagen hebben de Koerden aan de wereld laten zien tot wat ze in staat zijn.

Terwijl dit alles gaande was ging het onderzoek natuurlijk gewoon door. Stap voor stap kwamen er details naar buiten. Er zou met 1 wapen zijn geschoten, maar er konden meer daders zijn. Uit het kantoor was niets weggenomen en er was zelfs niets verplaatst. Blijkbaar hadden de moordenaars zonder veel moeite toegang tot het gebouw gekregen. Dit ondanks het feit dat er een veiligheidscode op de deur zat. Het leek er dus op dat de vrouwen hun eigen moordenaars hadden binnen gelaten. Maar wie dat waren geweest bleef onduidelijk. Wel kwamen er steeds meer geruchten dat de vrouwen de moordenaars gekend moesten hebben. Op vrijdag 17 januari leek er een doorbraak te zijn. De Franse politie gaf aan dat er twee mannen waren opgepakt en dat beiden van Koerdische afkomst waren. Zij zouden uit het netwerk van de vrouwen komen, en een van de mannen zou de chauffeur van Sakine Cansiz zijn geweest. De schok binnen de Koerdische gemeenschap was groot. Kon het zijn dat de drie kameraden door Koerdische handen waren gestorven? Het was bijna ondenkbaar, maar door gebrek aan details was de onzekerheid groot.

Pas na het weekend kwam er wat meer duidelijkheid. Eerst kwam het nieuws dat een van de mannen was vrijgelaten. Hij zou met het incident niets te maken hebben, en was alleen opgepakt omdat hij in hetzelfde huis als de andere man woonde. De tweede man, ene Omer Guney, werd aangeklaagd en officieel gearresteerd. De 31-jarige man moet voor een rechter verschijnen en bleef in hechtenis. Tijdens een persconferentie gaven de autoriteiten bekend dat Guney op de dag van de moorden Sakine naar het kantoor had gereden met zijn eigen auto. Hij zou ook verschillende keren het kantoor in en uit zijn gegaan die dag.

Maar er waren geen getuigen en de enige beelden die de politie als bewijsmateriaal kon aanvoeren kwamen van camera’s buiten het gebouw. Daar was Guney op te zien, ondermeer met een tas. In diezelfde tas werden later kruitsporen gevonden. Het kan dus zijn dat daarin het moordwapen werd getransporteerd. Het wapen is overigens nog steeds niet gevonden.  

Maar verder zijn er nog geen echte harde bewijzen. Er was DNA gevonden op een van de kogelhulzen die de politie uit het kantoor had meegenomen, maar het bleek dat dit niet het DNA van Guney was. De politie denkt ook dat er nog iemand in het kantoor is geweest. Van deze grote onbekende ontbreekt echter ieder spoor. Men was op Guney gekomen omdat hij tijdens een getuigenverhoor tegengestelde verklaringen had afgelegd. Hij zou ook een periode van 46 minuten die dag niet kunnen verantwoorden. Kortom, hij had voor die tijd geen alibi. Op zich is dit alles nog geen bewijs dat Guney ook daadwerkelijk de trekker heeft overgehaald, maar hij heeft de schijn wel tegen zich. Het onderzoek loopt nog door, en alles lijkt nog steeds mogelijk.

Binnen de Koerdische gemeenschap rees meteen de vraag wie deze Guney nu precies is. Bij navraag bleek dat hij in november 2011 lid was geworden van een Koerdische vereniging in Parijs, die onderdeel is van de Franse Koerdische Federatie. Hij beweerde dat zijn vader Koerdisch was en zijn moeder Turks. Met zijn moeder kreeg hij ruzie omdat hij lid was geworden van een Koerdische vereniging. Hij kwam vaak naar deze vereniging en deed ook mee met de activiteiten. Hij zat niet in het bestuur en had verder ook geen positie. Hij was gewoon lid, zoals zo veel mensen lid zijn. Guney spreekt uitstekend Frans en dat maakte dat hij al snel te hulp werd geroepen door andere leden die taalproblemen hadden. Zo maakte hij snel vrienden en kwam ook in contact met de drie vrouwen van het Informatie Centrum. Ook daar had hij geen enkele positie. Hij werd af en toe gevraagd om te vertalen of als chauffeur. Maar hij was niet de vaste chauffeur van Sakine Cansiz. Intussen is duidelijk geworden dat hij geen PKK lid was en ook geen enkele positie had. Hij had zich gewoon op een handige manier bij de vereniging naar binnen gewerkt en door zijn taalvaardigheden vertrouwen opgebouwd.

Dat hij eigenlijk niets met de PKK had is bevestigd door zijn familie waarvan een oom heeft gezegd dat de familie in feite tegen de PKK is. Eerder onderzoek had al uitgewezen dat Guney uit een ultra nationalistische familie komt, die in een dorp in Sivas woont. Koerden wonen er in dit dorp niet. Hij deed altijd wat geheimzinnig over zijn familie en over zijn leven eerder in Duitsland, en een woordvoerder voor de Koerdische Federatie heeft gezegd dat Guney een duistere kant heeft. Zo verzweeg hij dat hij in 2012 verschillende keren Turkije heeft bezocht. Blijft de vraag of hij echt de moordenaar is, en als dit het geval is wat zijn motief was. Intussen kunnen we uitsluiten dat het om een vete binnen de PKK gaat. Eventuele tegenstanders van het vredesproces zouden nooit gebruik maken van een loopjongen zoals Guney. Dat zou veel te veel risico zijn. Er moet dus een ander motief zijn. Het is intussen bekend dat Guney psychische problemen had en daardoor zeer veel moeite met afwijzingen door vrouwen. Het kan zijn dat hij iets van een van de vrouwen wilde, die dat niet zag zitten. Tijdens een ruzie hier over kan Guney zijn doorgedraaid. Dit scenario is zeker niet uit te sluiten omdat Guney geen lange band met de Koerdische beweging had en dus ook slecht op de hoogte zal zijn geweest van de normen en waarden van de politieke organisatie.

Maar er zijn nog andere mogelijkheden. Als Guney inderdaad de moordenaar is, kan het zijn dat hij een infiltrant was die binnen de vereniging als een zogenaamde sleeper optrad. In dat geval zal hij in opdracht hebben gehandeld van de geheime staat binnen de Turkse staat, of de Grijze Wolven. Deze twee zijn uitwisselbaar. Een aantal feiten spreken voor dit scenario. Ten eerste werd Guney in november 2011 lid van de vereniging in Parijs. Ook in 2011 ging er een waarschuwing rond dat er verschillende Turkse doodseskaders naar Europa waren gestuurd. Waarschijnlijk naar Frankrijk en België. Het doel van deze doodseskaders was om leidende PKK functionarissen uit te schakelen. Guney kan tot deze doodseskaders behoren en zich onder valse voorwendselen bij de vereniging hebben gemeld. Door mee te doen aan activiteiten en zijn taalvaardigheden in te zetten zal hij snel zijn geaccepteerd. Op die manier zal het ook niet moeilijk geweest zijn om bij PKK functionarissen in de buurt te komen. Weliswaar in een kleine, blijkbaar onbeduidende rol. Maar voor zijn doel was het voldoende.

Wat ook nog voor deze theorie pleit is de manier waarop de executies werden uitgevoerd. De drie vrouwen werden allemaal in het hoofd geschoten met meerdere kogels. Dit gebeurde zonder dat ze een poging tot vluchten konden ondernemen. Immers in het kantoor zijn geen sporen van een gevecht gevonden. Om op deze manier drie keer raak te kunnen schieten moet de schutter een bepaalde militaire training hebben gehad. Guney had interesse in wapens, en is minimaal  een keer met een pistool gezien, waarvan hij beweerde dat het een startpistool was. De politie heeft steeds gezegd dat het een professioneel uitgevoerde aanval was. Blijft de vraag waarom Guney, als hij de dader is, juist nu heeft toegeslagen. Het is bijna zeker dat dit iets te maken heeft met de pogingen tot een vredesproces die gaande zijn tussen de PKK leider Abdullah Öcalan en de Turkse staat. De Turkse staat is niet homogeen en de geheime staat functioneert nog steeds. Dit deel van de staat wijst iedere overeenkomst met de Koerden af. Het kan zijn dat men Guney heeft geactiveerd om het proces tot stilstand te brengen.

Of de AKP regering hier weet van had is moeilijk te zeggen. Meteen na de moorden gaf een AKP minister aan dat het om een interne vete binnen de PKK ging. Deze theorie werd door premier Erdogan overgenomen. De regering houdt hier nog steeds aan vast. Sterker nog, een AKP parlementslid heeft gezegd dat er in de komende dagen gelijksoortige aanslagen zijn te verwachten in Duitsland. De vraag is; waar komt deze informatie vandaan? Zit de AKP zelfs achter de aanslagen of hebben ze informatie dat de geheime staat nogmaals toe zal slaan? Bekend is dat Turkije wil dat Europa meer tegen de PKK doet. De aanslagen kunnen ook onderdeel zijn van dit streven.

Dan is er nog een laatste mogelijkheid. Guney kan zich door zijn eigen tegenstrijdigheden bij de politie verdacht hebben gemaakt. Het is duidelijk dat de Franse politie om een snel succes verlegen zit en Guney is misschien de zondebok waar ze naar zochten. Het zou zeker niet de eerste keer zijn dat de politie snel een verdachte arresteert om zichzelf in te dekken. Als Guney tijdens het verhoor in paniek is geraakt en rare dingen is gaan vertellen, kan de politie daar van hebben geprofiteerd om aan de wereld haar efficiency te tonen. In dat geval zou Guney onschuldig zijn en lopen de moordenaars nog vrij rond.

Conclusie:

Op dit moment lijkt het er het meeste op dat Omer Guney in 2011 via de vereniging heeft geïnfiltreerd om, als zijn opdrachtgevers de tijd juist achten, de aanslag uit te voeren. Toen er optimisme over het vredesproces ontstond was dat het moment waarop men had gewacht. De actie zou dus een provocatie zijn om het proces om zeep te helpen. Vreemd is wel dat Guney daarna niet meteen is verdwenen. Volgens zijn huisgenoot reageerde hij heel normaal die dag, en kon hij niet geloven dat de vrouwen dood waren, toen hij het nieuws te horen kreeg. Hij is uiteindelijk zelf naar de politie gegaan als getuige. Misschien voelde hij zich zeker en had hij ook nog andere opdrachten. Als dit inderdaad de toedracht is geweest, en daar lijkt het op, is de Turkse staat verantwoordelijk voor de moordpartij.

De PKK en de Koerdische beweging in het algemeen treft geen blaam. Je kunt nog een vraagteken zetten bij hoe het mogelijk was dat een onbeduidend verenigingslid zo dicht bij PKK top functionarissen kon komen, maar in de praktijk kan zo iets wel voorkomen. Volledige beveiliging bestaat niet. Guney was geen PKK lid en er zal dus ook geen reden zijn geweest om zijn achtergrond te checken. Verenigingen zijn open massaorganisaties waar iedereen welkom is. Dat daar soms ook vreemde figuren tussen zitten is niet te voorkomen. Een oud spreekwoord zegt; je gooit ze door de voordeur naar buiten, maar ze komen door het raam weer binnen. Je gooit ze door de achterdeur naar buiten en ze komen via de schoorsteen terug. Dat is het risico van iedere massabeweging en de prijs van de democratie. Jammer genoeg kan die prijs soms erg hoog zijn. Dat is in Parijs gebleken.

Bronnen: ANF (Firat News), BBC News, France 2, Fed Kom, Het Parool, de Morgen,  januari 2013